Wywiad ze Stevenem Saxonbergiem, wykładowcą i kierownikem studium socjologii politycznej w Dalarna Hogskolan w Szwecji oraz Masarykova Univerzita w Brnie.
Czy sądzi Pan, że Szwedzka Socjaldemokracja(SAP) wygra nadchodzące wybory w Szwecji planowane na wrzesień 2010 roku?
Wygląda na to, że wygrają, ponieważ prowadzą w sondażach od czterech lat, chociaż ostatnio okazuje się, że tracą. Główną przyczyną jest to, że lider Partii Konserwatywnej - Fredrik Reinfeldt jest bardziej popularny niż lider Socjaldemokracji – Mona Sahlin i partia konserwatywna odbiła tak daleko w kierunku polityki SAP-u, że konserwatyści stają się czymś w stylu ideowo zmodyfikowanej partii socjaldemokratycznej.
Szwedzka socjaldemokracja postulująca politykę zasiłków rodzicielskich, ideę means-tested, związkowy neokorporacjonizm czy też politykę równości płci zgarnęła w wyborach 2006 roku 130 z 349 safe seats w szwedzkim jednoizbowym parlamencie - Riksdagu.
Jak to jest możliwe?
To klasa średnia wspiera uniwersalny model państwa opiekuńczego, większość Szwedów wierzy, że może wiele zyskać, mając państwo opiekuńcze w zasięgu ręki. Socjaldemokracja straciła elektorat w 2006 roku, co było spowodowane tym, że jej liderzy byli niepopularni – z ich strony było czuć pewną pychę, wynikającą ze sprawowania władzy tak długo, co więcej centroprawicowi konserwatyści byli zdolni do stworzenia silnej rządowej platformy(która pozwalała im zapomnieć o strachu, że rząd będzie za słaby i niezdolny do przyjęcia polityki proponowanej przez Moderate Party). Konserwatyści przejęli wówczas postulaty tracącej socjaldemokracji, obiecując walkę z bezrobociem(co było dotychczas kluczowe dla SAP) i ochrzcili siebie realną partią postulującą interesy robotników – Partią New Moderates.
Skąd bierze się tak mocny wpływ socjaldemokratów na forsowanie swojej polityki w rządzie?
Szwedzka socjaldemokracja była zdolna do stworzenia silnych związków zawodowych poprzez przekazanie funkcji dystrybucji zasiłków dla bezrobotnych związkom zawodowym, co w latach 30. dwudziestego wieku i Wielkiej Depresji miało silny wpływ na masowe wstępowanie Szwedów do związków zawodowych. To oni potem stworzyli silną klasę średnią opartą na uniwersalnym welfare state.
Porozmawiajmy o szwedzkich koalicjach... są rzadkością, nieprawdaż? Jeśli jednak w rządzie narodzi się chęć stworzenia koalicji, jaka koalicja to będzie? Koalicja dwóch wrogów na linii Socjalna Demokracja i Konserwatyści pomimo podobnych postulatów wydaje się nierealna.
Bardzo rzadka jest sytuacja w której tylko jedna partia ma większość w rządzie. Kiedy partia centroprawicowa dzierży władzę oznacza to maksimum trzy, cztery partie w rządzie. Socjaldemokraci pierwotnie zawarli koalicję z Partią Chłopską, obecnie Center Party(Centerpartiet). Od późnych lat 50-tych Socjaldemokraci rządzą bezkoalicyjnie, przy wsparciu szwedzkich komunistów, którzy niedawno stworzyli Partię Lewicy(Vänsterpartiet).Od końca lat 90-tych Socjaldemokracja ma wsparcie ze strony Zielonych. Jeśli więc SAP wygra we wrześniu wybory, te trzy partie stworzą rząd koalicyjny.
Jeśli przyjrzymy się scenie politycznej w Szwecji – mamy socjaldemokrację promującą model państwa opiekuńczego, liberalno-konserwatywną Moderate Party, agrarną Partię Chłopską, Partię Liberalną, Chadeków i nowopowstałą Partię Lewicy i Partię Zielonych. Czy programy wyborcze Partii Lewicy i Partii Zielonych są postrzegane przez elektorat jako radykalne? Jaki jest wyborczy target group tych partii? Kim są wyborcy którzy głosują na te dwie partie i co przede wszystkim odróżnia te dwie niszowe partie od Socjaldemokratów?
Partia Zielonych zgarnia głosy od dobrze wykształconej klasy średniej. Partia Lewicy niegdyś była partią robotniczą, w późnych latach 60-tych pod wpływem ruchu New Left - międzynarodówką komunistyczną z silnym wsparciem Zielonych(mających opozycyjne stanowisko wobec energii jądrowej i feminizmu). Obecny elektorat Partii Lewicy to wyższa klasa średnia, ale ciągle ze wsparciem klasy robotniczej. Elektorat w obrębie bloków wyborczych jest stabilny, ale bez nich już nie. Biorąc pod uwagę radykalność politycznych postulatów: Zieloni zawsze byli postrzegani jako przesadni krytycy Unii Europejskiej, ale teraz, kiedy mają bardziej proeuropejskiego przywódcę – Petera Erikssona, powoli zaczyna się to zmieniać. Partia lewicowa ciągle jest widziana jako spadek komunistycznej przeszłości, niektórzy z jej liderów otwarcie wspierają reżim Fidela Castro na Kubie.
Która polska partia, Pana zdaniem. jeśli jest to możliwe mogłaby prowadzić politykę welfare state tzw. państwa opiekuńczego?
Unia Pracy byłaby prawdopodobnie partią, która mogłaby wprowadzić model państwa opiekuńczego, jest to partia bez komunistycznej przeszłości i mająca w miarę sensowną ideologię, ale zawsze mająca zbyt małe poparcie elektoratu.
Na kogo będzie Pan głosował we wrześniowych wyborach do Riksdagu? Dlaczego?
Prawdopodobnie zagłosuję na Partię Zielonych, ze względu na lidera. Wcześniej, liderzy Zielonych zniechęcili mnie do polityki, ale ostatnio zaczyna się to zmieniać. Partia Zielonych zaczyna mieć liderów, którzy są inteligentni, charyzmatyczni, pragmatyczni i ciągle radykalni. Skierowali oni partię w kierunku socjalnych przemian. Lubię socjaldemokratów, ale mają oni niedopuszczalną, wręcz okropną politykę edukacji wyższej i ich były minister edukacji prawdopodobnie będzie nowym ministrem finansów w lewicowym rządzie.
Jaka była reakcja szwedzkich mediów na wiadomość o rozbiciu się polskiego samolotu pod Smoleńskiem. Mówiłeś, że media szwedzkie początkowo wspominały jedynie o śmierci pary prezydenckiej, dopiero potem o śmierci całej elita polityczna narodu...
Szwedzkie gazety podkreślały fakt,że nigdy nie powinno dojść do sytuacji w której tak wiele kluczowych dla państwa przedstawicieli podróżuje jednym wspólnym samolotem. W Szwecji na przykład – król nie może podróżować tym samym samolotem, co jego starsza córka, która po jego śmierci pierwsza obejmie tron.
* Steven Saxonberg jest wykładowcą w departamencie socjologii w Dalarna Hogskolan(Szwecja) oraz wykładowcą w departamencie polityki społecznej na Masarykova Univerzita(Brno). Autor książek: The Fall: A Comparative Study of the End of Communism in Czechoslovakia, East Germany, Hungary and Poland; The Czech Republic Before the New Millenium: Politics, Parties and Gender. Specjalizuje się w welfare state, gender oraz polityce społecznej.
Model Szwedzki ma się dobrze
Steven Saxonberg na ScientificSommons
Książka Stevena Saxonberga na google books:
The fall: a comparative study of the end of communism in Czechoslovakia, East Germany, Hungary and Poland.
