Projekt przedkładany przez Platformę Obywatelską dotyczy ustanowienia instytucji pełnomocnika wyborcy. Instytucja ta została z sukcesem wprowadzona w system wyborczym Belgii, Holandii, Kanady, Francji czy Wielkiej Brytanii. Grupą odniesienia jest ograniczony podmiotowo krąg osób – w szczególności niepełnosprawni i osoby powyżej 75 roku życia. Pełnomocnictwo polega na tym, że osoba uprawniona do głosu(wyborca) upoważnia inną osobę uprawnioną do głosowania(drugiego wyborcę) do oddania w jej imieniu głosu podczas wyborów lub referendów.
Rozwiązanie to ma na celu aktywizacje osób, dla których oddanie głosu czy to ze względu na problemy zdrowotne czy trudności w poruszaniu się jest niemożliwe bądź utrudnione. Zasada powszechności wyborów powinna dotyczyć każdego, jako procedura wyborcza.
W Polsce większość niepełnosprawnych i osób starszych jest z powodu niemożności pójścia na wybory pozbawionych głosu. Skutkiem tego jest niska frekwencja wyborcza. Niepełnosprawni stanowią duży elektorat, którego głosy w wyborach powinny mieć znaczenie. Z pewnością elektorat ten mógłby docenić tych polityków, którzy coś dla nich robią. Głosowanie za pośrednictwem pełnomocnika ułatwi oddanie głosu osobom, które z powodu choroby bądź też wieku nie są w stanie dotrzeć do siedziby Komisji Wyborczej.
Instytucja pełnomocnika ma zwiększyć udział Polaków w wyborach. Co więcej ma doprowadzić do aktywnego udziału w życiu publicznym osób, które obecnie są pozbawione podstawowego prawa wyborczego jakim jest udział w wyborach.
Większość lokali wyborczych nie jest dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych i trudno się tam dostać. Z drugiej strony rząd stara się ułatwić niepełnosprawnym dotarcie do lokalu wyborczego, ale koszty takiego przystosowania lokalu, aby niepełnosprawny mógł oddać głos są wysokie. Co więcej w Rumunii planowano chodzić z urną wyborczą do osoby niepełnosprawnej, aby umożliwić jej głosowanie w domu. Dodatkowy transport, zabezpieczenie urny czy też prawdopodobieństwo zarzutów odnośnie przebiegu głosowania nie przyniosło jednak temu rozwiązaniu poklasku. Ponadto rozwiązanie to byłoby sprzeczne z zasadą wolności wyborów. Znany jest również krakowski przypadek dowożenia wyborców do urny przez Unię Demokratyczną, a akcje finansowania transportu niepełnosprawnych z domu do lokali wyborczych niosą za sobą spore nakłady finansowe.
Pełnomocnikiem wyborczym może zostać osoba wpisana do rejestru wyborczego w tej samej gminie, co wyborca udzielający pełnomocnictwa lub posiadająca zaświadczenie o prawie do głosowania. Pełnomocnik może przyjąć obywatelstwo tylko od jednego wyborcy, członkowie rodziny od dwóch. Wszystkie czynności sporządzenia aktu pełnomocnictwa nalezą do zadań gminy i są całkowicie bezpłatne.
To ważne, aby mocodawca mógł oddać głos przez pełnomocnika zgodnie ze swoją wolą, więc podstawą relacji powinno być osobiste zaufanie, które na skutek niejawności głosu(zerwanie z zasadą tajności głosu) jest warunkiem nadrzędnym. To czy pełnomocnik będzie głosował zgodnie z wolą i preferencjami mocodawcy ma znaczący wpływ na wizję instytucji pełnomocnika wyborcy i wyniki wyborów. Co ważne w projekcie osoba, która udziela pełnomocnictwa ma zawsze możliwość jego wypowiedzenia i ustanowienia nowego pełnomocnika. Istotne jest to, aby upoważniający wyborca był pewny, że oddany w ten sposób głos będzie głosem oddanym w jego interesie i z jego przekonaniami.
W Belgii i Holandii zasadę pełnomocnictwa wyborczego rozszerzono o zasadę wolnego wyboru pełnomocnika( pełnomocnikiem nie musi być już krewny czy członek rodziny, ale każdy). Na uwagę zasługuje tutaj fakt, że wprowadzenie instytucji pełnomocnika nie pociągnie za sobą znaczących nakładów finansowych, a także nie wpłynie na sposób liczenia głosów i czas uzyskania wyników wyborów.
Prezydent RP Lech Kaczyński zakwestionował projekt wprowadzenia instytucji pełnomocnika wyborcy i wniósł wniosek o zbadanie ustawy przez Trybunał Konstytucyjny. gdyż jak twierdzi, wyborca powinien oddać głos osobiście, bez niczyjego pośrednictwa( projekt ten narusza konstytucyjną zasadę bezpośredniości). Zasada bezpośredniości jest tutaj naruszona, gdyż o treści głosu decyduje nie sam wyborca, lecz osoba, którą do tego upoważnił. Dla wielu konstytucjonalistów zasada bezpośredniości to nadal wymóg głosowania osobistego. Według Prezydenta RP również zasada równości wyborów, kiedy to pełnomocnik dysponuje dwoma czy trzema głosami zdaniem prezydenta zostaje tutaj naruszona. Tym samym wyborcy, którzy dysponują mniejszą ilością głosów są dyskryminowani(zasada równości głosów).
Jednakże rozwiązaniem jest limitowanie liczby otrzymanych pełnomocnictw poprzez określenie ich maksymalnej liczby. W Polsce nowelizacja prawa wyborczego i wprowadzenie instytucji pełnomocnika wyborcy gwarantowałoby zasadę powszechności prawa wyborczego, jednakże według prezydenta byłoby to sprzeczne z zasadą równości głosów i głos mocodawcy byłby jawny.
Projekt wprowadzenia instytucji pełnomocnika wyborczego zyskał wsparcie Instytutu Spraw Publicznych, Państwowej Komisji Wyborczej i wielu instytucji pozarządowych. Co więcej, instytucja pełnomocnika miała być według Państwowej Komisji Wyborczej alternatywą dla drogich i kosztownych obwodów głosowania zagranicą, jednakże inicjatywa ta nie znalazła poparcia Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Przedkładany projekt ma trzy główne cele – aktywizację polityczną osób niepełnosprawnych, od strony technicznej – ustanowienie konstytucyjnie instytucji pełnomocnika wyborcy oraz ograniczenie nakładów finansowych na przystosowanie lokalów wyborczych dla niepełnosprawnych, z których niepełnosprawni nie zawsze korzystają. Jednocześnie dzięki instytucji pełnomocnika, osobom niepełnosprawnym i powyżej 75 roku życia na drodze do urny wyborczej oszczędzi się trudu i upokorzeń związanych zarówno z samym głosowaniem jak i trudami dojścia do urny wyborczej...
